‘‘ยาวตา , ภิกฺขเว, สงฺฆา วา คณา วา, ตถาคตสาวกสงฺโฆ เตสํ อคฺคมกฺขายติ, ยทิทํ จตฺตาริ ปุริสยุคานิ อฏฺฐ ปุริสปุคฺคลา เอส ภควโต สาวกสงฺโฆ อาหุเนยฺโย ปาหุเนยฺโย ทกฺขิเณยฺโย อญฺชลิกรณีโย อนุตฺตรํ ปุญฺญกฺเขตฺตํ โลกสฺสฯ เย, ภิกฺขเว, สงฺเฆ ปสนฺนา, อคฺเค เต ปสนฺนาฯ อคฺเค โข ปน ปสนฺนานํ อคฺโค วิปาโก โหติฯ อิเม โข, ภิกฺขเว, ตโย อคฺคปฺปสาทา’’ติฯ เอตมตฺถํ ภควา อโวจฯ ตตฺเถตํ อิติ วุจฺจติ –

‘‘อคฺคโต เว ปสนฺนานํ, อคฺคํ ธมฺมํ วิชานตํ;

อคฺเค พุทฺเธ ปสนฺนานํ, ทกฺขิเณยฺเย อนุตฺตเรฯ

‘‘อคฺเค ธมฺเม ปสนฺนานํ, วิราคูปสเม สุเข;

อคฺเค สงฺเฆ ปสนฺนานํ, ปุญฺญกฺเขตฺเต อนุตฺตเรฯ

‘‘อคฺคสฺมิํ ทานํ ททตํ, อคฺคํ ปุญฺญํ ปวฑฺฒติ;

อคฺคํ อายุ จ วณฺโณ จ, ยโส กิตฺติ สุขํ พลํฯ

‘‘อคฺคสฺส ทาตา เมธาวี, อคฺคธมฺมสมาหิโต;

เทวภูโต มนุสฺโส วา, อคฺคปฺปตฺโต ปโมทตี’’ติฯ

อยมฺปิ อตฺโถ วุตฺโต ภควตา, อิติ เม สุตนฺติฯ ปฐมํฯ

2. ชีวิกสุตฺตํ

[91] วุตฺตญฺเหตํ ภควตา, วุตฺตมรหตาติ เม สุตํ –

‘‘อนฺตมิทํ, ภิกฺขเว, ชีวิกานํ ยทิทํ ปิณฺโฑลฺยํฯ อภิสาโปยํ [อภิสาปายํ (สี.), อภิลาปายํ (สฺยา. ปี.), อภิสปายํ (ก.)], ภิกฺขเว, โลกสฺมิํ – ‘ปิณฺโฑโล วิจรสิ ปตฺตปาณี’ติฯ ตญฺจ โข เอตํ, ภิกฺขเว, กุลปุตฺตา อุเปนฺติ อตฺถวสิกา, อตฺถวสํ ปฏิจฺจ; เนว ราชาภินีตา, น โจราภินีตา, น อิณฏฺฏา, น ภยฏฺฏา, น อาชีวิกาปกตาฯ อปิ จ โข ‘โอติณฺณมฺหา ชาติยา ชราย มรเณน โสเกหิ ปริเทเวหิ ทุกฺเขหิ โทมนสฺเสหิ อุปายาเสหิ ทุกฺโขติณฺณา ทุกฺขปเรตา , อปฺเปว นาม อิมสฺส เกวลสฺส ทุกฺขกฺขนฺธสฺส อนฺตกิริยา ปญฺญาเยถา’ติฯ เอวํ ปพฺพชิโต จายํ, ภิกฺขเว, กุลปุตฺโต โส จ โหติ อภิชฺฌาลุ กาเมสุ ติพฺพสาราโค, พฺยาปนฺนจิตฺโต ปทุฏฺฐมนสงฺกปฺโป, มุฏฺฐสฺสติ อสมฺปชาโน อสมาหิโต วิพฺภนฺตจิตฺโต ปากตินฺทฺริโยฯ

เสยฺยถาปิ, ภิกฺขเว, ฉวาลาตํ อุภโตปทิตฺตํ มชฺเฌ คูถคตํ เนว คาเม กฏฺฐตฺถํ ผรติ น อรญฺเญः ตถูปมาหํ, ภิกฺขเว, อิมํ ปุคฺคลํ วทามิ คิหิโภคา ปริหีโน สามญฺญตฺถญฺจ น ปริปูเรตี’’ติฯ เอตมตฺถํ ภควา อโวจฯ ตตฺเถตํ อิติ วุจฺจติ –

‘‘คิหิโภคา ปริหีโน, สามญฺญตฺถญฺจ ทุพฺภโค;

ปริธํสมาโน ปกิเรติ, ฉวาลาตํว นสฺสติฯ

‘‘กาสาวกณฺฐา พหโว, ปาปธมฺมา อสญฺญตา;

ปาปา ปาเปหิ กมฺเมหิ, นิรยํ เต อุปปชฺชเรฯ

‘‘เสยฺโย อโยคุโฬ ภุตฺโต, ตตฺโต อคฺคิสิขูปโม;

ยญฺเจ ภุญฺเชยฺย ทุสฺสีโล, รฏฺฐปิณฺฑมสญฺญโต’’ติฯ

อยมฺปิ อตฺโถ วุตฺโต ภควตา, อิติ เม สุตนฺติฯ ทุติยํฯ

3. สงฺฆาฏิกณฺณสุตฺตํ

[92] วุตฺตญฺเหตํ ภควตา, วุตฺตมรหตาติ เม สุตํ –

‘‘สงฺฆาฏิกณฺเณ เจปิ, ภิกฺขเว , ภิกฺขุ คเหตฺวา ปิฏฺฐิโต ปิฏฺฐิโต อนุพนฺโธ อสฺส ปาเท ปาทํ นิกฺขิปนฺโต, โส จ โหติ อภิชฺฌาลุ กาเมสุ ติพฺพสาราโค พฺยาปนฺนจิตฺโต ปทุฏฺฐมนสงฺกปฺโป มุฏฺฐสฺสติ อสมฺปชาโน อสมาหิโต วิพฺภนฺตจิตฺโต ปากตินฺทฺริโย; อถ โข โส อารกาว มยฺหํ, อหญฺจ ตสฺสฯ ตํ กิสฺส เหตุ? ธมฺมญฺหิ โส, ภิกฺขเว, ภิกฺขุ น ปสฺสติฯ ธมฺมํ อปสฺสนฺโต น มํ ปสฺสติ [มํ น ปสฺสติ (สฺยา.)]ฯ

‘‘โยชนสเต เจปิ โส, ภิกฺขเว, ภิกฺขุ วิหเรยฺยฯ โส จ โหติ อนภิชฺฌาลุ กาเมสุ น ติพฺพสาราโค อพฺยาปนฺนจิตฺโต อปทุฏฺฐมนสงฺกปฺโป อุปฏฺฐิตสฺสติ สมฺปชาโน สมาหิโต เอกคฺคจิตฺโต สํวุตินฺทฺริโย; อถ โข โส สนฺติเกว มยฺหํ, อหญฺจ ตสฺสฯ ตํ กิสฺส เหตุ? ธมฺมํ หิ โส, ภิกฺขเว, ภิกฺขุ ปสฺสติ; ธมฺมํ ปสฺสนฺโต มํ ปสฺสตี’’ติฯ เอตมตฺถํ ภควา อโวจฯ ตตฺเถตํ อิติ วุจฺจติ –

‘‘อนุพนฺโธปิ เจ อสฺส, มหิจฺโฉ จ วิฆาตวา;

เอชานุโค อเนชสฺส, นิพฺพุตสฺส อนิพฺพุโต;

คิทฺโธ โส วีตเคธสฺส, ปสฺส ยาวญฺจ อารกาฯ